Yýldýrým Bey, akvaryum tarzý derken, bitki akvaryumu yada bitkili akvaryum tercih etmekten mi bahsedicez?

Bence belirli tecrübelere sahip deðilsek internette benzer boyutta kurulmuþ akvaryumlarý bol bol inceleyip onlardan ilham alarak birþeyler ortaya koymalýyýz. Rastgele bitki satýn alýp rastgele dikip zamana býrakarak bence iyi bir yere getirme ihtimaliniz çok düþük. Ya mevcut peyzajlardan kopya çekeceksiniz ya da çeþitli tarzlara yönelip çalýþmalar yapacaksýnýz. Mesela iwagumi nedir, nasýldýr deyip ýncýðýný cýncýðýný araþtýrdýktan sorna kafadan bir plan kurulabilir ama bence iþe koyaulmadan önce mutlaka kafada bir fikir olmalýdýr.

Bitki türlerinin tercihi belki dizayndan çok daha önde gelen bir konu. Özellikle bakmayý düþündüðümüz bitkiler hakkýnda detaylý bir araþtýrma yapmakta fayda var. Bu konuda sitemizin bitki türleri kýsmýndan da fayda saðlayabiliriz. Burada daha önce bir konuda deðinilmiþ olan 3 kiþiye taþ ifadesi vardý, tekrar bir de ben hatýrlatayým. Örneðin bu aþamada en sýk rastlanan sorunlardan ikisi bitkinin ýþýk ihtiyacýný hesaba katmamak, sert yada yumuþak su ihtiyacýný karþýlayamamak gibi. Ýhtiyaçlara tam ve doðru karar verebilmek ileride sil baþtan yapýlmasýný, gereksiz masraflara girilmesini ve vakit kaybýný da önleyecektir. Belki de bu konuda bilgi sahibi olunduktan sonra artýk dizayn iþi de hesaba katýlmaya baþlanabilir. Sadece iwagumi deðil, Dutch (Hollanda), biyotop þekilleri, karma tarzlar gibi pekçok farklý uygulamalar mevcut. Nette bu konuda pekçok örneðe rastlamak ta mümkün.

Benim akvaryum merakým taþ çatlasa iki senedir var. Bu zamaný pratikten çok teknik bilgi edinerek geçirdim. Akvaryum kurulumunda seçtiðim metot biraz resim eðitimime dayanýyor. Aslýnda 3 aþamada:
1- Bir ilham yani bir tema (örneðin doðal ortamýnda sakal yosun, bir deniz dibi maðarasý, hatta niagara þelalesi-hadi diyelim Tarsus þelalesi olsun)
2- Kullanýlacak akvaryum için kaðýt üzerinde standart kurallarla 3 boyutlu plan çizmek ve bunu bitkilerin bilinen ihtiyaçlarýna göre ayarlamak
    tüm estetik kurallara göre kaya ve kütüklerin yerleþtirilmesi (altýn noktanýn hesaplanmasý; yatay ve dikey uyumunu saðlamak; fon ve vurgu    renklerini ve yerlerini saptamak).
    Ön plan bitkisi, orta plan bitkisi, arka plan bitkisi, Iþýklý yer ve gölgelik yer bitkilerini belirlemek. Sudan özel besin çeken bitki gruplarýný ve akýntý ihtiyacý olan bitkilerin yerlerini saptamak. (örneðin egeria ile cabombayý yen yana ekersek sudan besin alma savaþýný kim kazanýr; egeria yerine çýnar diksek çýnar cabomba civarýndaki suyu daha mý iyi temizler v.s.)
3- Akvaryum kurulup ekildikten sonra herþey kaðýt üstünde olduðu gibi iþlemeyeceðinden ve muhtemelen hoþ görülmeyeceðinden bitkiler büyürken gerçek bilgi ve zevkimizi kullanarak sürekli bakým ve düzeltme yapmak.

Benim açýmdan herþey arapsaçýna dönmeden tek iþleyen yöntem bu. Ama Aqua gardening yaþayan ve deðiþken bir tablo. Her an en dikkatli planýn bile deðiþeceðini düþünüp esnek olmak gerekiyor.

Bulabilirsem elimdeki bir sanat kitabýndan temel kompozisyon kurallarýný tarayýp koymaya çalýþacaðým.

Altýn oran... her zaman tartýþma konusu olmuþ bir unsur. Akvaryum dizaynýnda bu noktanýn belirlenmesi ve tüm dizaynýn bu noktadan hareketle tasarlanmasý elbette pekçok kiþi için göze hoþ gelecek bir görünüm elde etmeyi saðlayabilir. Ancak bu yöntemin de tartýþýlan yanlarý mevcut. Eðer belirli bir ekole göre dizayn yapýlacaksa bu oran her zaman uygulanamayabilir yada muhafaza edilemeyebilir. Zen tarzý yada iwagumi tarzý dizaynlarda altýn oran bir baþlangýç noktasý olabilir. Ancak karma yada hollanda stillerinde altýn oran uygulanmasý pek mümkün deðil. Altýn oranýn muhafazasý da ayrý bir mesele, tamamen bitkileri tanýmak, doðru bitki seçimi ve sürekli bakým ile mümkün olabiliyor. Ayrýca küçük akvaryumlarda altýn oran daha kolay uygulanabilecekken akvaryum hacmi arttýkça bu basitleþmeye neden olabiliyor. Böyle durumlarda birden fazla odak noktasý gerekebilir. Pekçok ödüllü akvaryumda altýn oran pek rastlanýlan birþey deðil. Örneðin dizaynda kullanýlan bir baþka yöntem de akvaryumu karelere bölmek. Enlemesine 2, boylamasýna ise 4 çizgi çekilerek, bu çizgilerin her kesiþim noktasýný bir odak noktasý olarak kullanmak ta yaygýn olarak kulanýlýyor. Akvaryum büyüdükçe 2*4 yerine 4*8 gibi kesiþimler de elde edebilirsiniz. Bu kesiþim noktalarý farklý bitki gruplarýný, diðer dekorasyon unsurlarýný yerleþtirebileceðiniz konumlarý ifade etmekte. Bunlarýn dýþýnda dizayn olarak pek ele alýnmayan bir yöntem daha var. Açýk akvaryumlar. Güzel ve saðlýklý bitkilerle dolu bir akvaryumun üstten nasýl göründüðüne hiç dikkat ettiniz mi? Asýl ihtiþam iþte burada. Bunlarýn yanýna suyun dýþýna uzanan kütükler ve emerse geliþebilen bitkiler ile su üstü bitkileri yada açmýþ olan çiçekler de eklenince bambaþka bir görünüm elde etmek mümkün.

Aslýnda bitkili akvaryum tarzýndan önce, bitkili akvaryum kurulumu yapacaklarý bilgi seviyesine göre sýnýflandýrmak ve kurulým yapacaklarý buna göre yönlendirmek  daha yerinde olur kanaatindeyim.

Bitkili akvaryum kurulumunda, kurulumu  tecrübe seviyesine göre 4  kýsýmda düþünülmesi kanaatindeyim.

A-Yeni baþlayanlar
B-Orta seviyede deneyim sahipleri
C-Ýleri seviyede deneyim sahipleri
D-Porofesyonel anlamda  deneyim sahipleri

Kýsaca açýklamak gerekirse, sýrasýyla düþüncelerimi paylaþayým.

A-Yeni baþlayanlar için bitkili akvaryum kurulumu

Bu katagoride olan bitkiciler ilk etapta deneyim kazanmak için kolay beslenebilen ve kolayca bulunabilen bitkilere yönelerek herhangi bir uygulama tarzýna (altýn oran , tek yönlü simetri, genel simetri, derinlik persfektiði, bitki biyotopu) baðlý kalmadan sadece kolay diye tabir edebileceðimiz bitkiler ile bitkili akvaryum kurma yoluna gitmeli ve bu arada bilgi ve tecrübe kazanmaya çalýþmalýdýr. Bu seviyede ki hobiciler, kesinlikle low tech (DÜÞÜK DESTEKLÝ) tank kurulumuna yönelmelidir.


B- Orta seviyede bilgi ve deneyime sahip olanlar için bitkili akvaryum kurulumu

Bu katagoride olduðunu düþünen bitkiciler daha zor diye tabir ettiðimiz ýþýk, gübre, co2 sistemini birbiriyle uyumlu hale getirebilecek, minimum kuralýna göre akvaryum daki düzenlemeleri ve ayarlamalarý yapabilecek kadar deneyime sahip olmalýdýr. Hemen, hemen genel bitki türleri ve yetiþtirme þartlarý hakkýnda bilgi sahibi olmalýdýr.

Bu seviyedeki bitkiciler daha çok türe odaklý ve biyotop aðýrlýklý bitkili akvaryum kurulumuna yönelmeli yarý high tech diye tabir edebileceðimiz  bitki ihtiyaçlarýný orta seviyede karþýlyabilecek bitkili akvaryum sistemlerini kurarak bunlarý idame ettirme yoluna gitmelidir.

C-Ýleri seviyede bilgi ve deneyime sahip olanlar için bitkili akvaryum kurulumu

Bu seviye de olan bitkiciler için artýk bizim söyleyebilecek fazlaca bir þeyimiz yok. Yine de yeni baþlayanlar için bilgi olmasý bakýmýndan affýnýza sýðýnarak birþeyler yazacaðým.

 Genellikle High tech (YÜKSEK DESTEKLÝ) akvaryum kurulumunu tercih ederler. Deneme yanýlma yöntemi, gözlemlemeyle içerik tahmin yöntemi gibi baz yöntemleri uygulayabilir, gerektiðinde su deðerlerini ve gübreleme deðerlerini bitkilerin istediði seviyelere çýkarabilir, yüksek olan deðerleri normal deðerlere düþürebilir,  akvaryumda baþgösteren olumsuzluklara anýnda müdahale ederek olumsuzluklarý büyük oranda ortadan kaldýrabilecek  bilgi birikimine sahip olurlar.

 Genellikle türe odaklý, ayný habitat bitkileri ile farklý habitat bitkilerini kullanarak, karma bitkili akvaryumlarý kurarak uzun süre devamlýlýðýný saðlayabilirler.Bitkili akvaryumlarda uygulanan birçok uygulama kriterini (altýn oran, derinlik persfektifi,  tek yönlü simetri, genel simetri) baþarýyla uygulayabilir. Bir çok uluslararasý yarýþmada gördüðümüz, bitkili tank dizaynlarý genellikle bu katagoride ki akvaristlerindir.

D- Porofosyonel anlamda bitkili akvaryum  deneyim sahipleri

Takashi Amano, Oliwer Knott, Tunç Sönmezoðlu,  gibi, her bitkili akvaryum dizaynýný aðzýmýz açýk izlediðimiz akvaristlerdir.

•   Bir üst maddede mekân, fikir ve bütçemize uygun bir akvaryumu edindik. Bu aþamada da bu akvaryumumuzu nasýl bir BÝTKÝ AKVARYUMU’na çevireceðimize karar vermek üzereyiz. Sanýrým siz de ne yapýlacaðýný bilmeden yola çýkýlmasýnýn yanlýþ olacaðý konusunda hemfikirsinizdir. Bu açýdan 11 adýmýmýz içinde bence en önemli adýmýmýz bu olacaktýr.
•   Tarzýn belirlenmesi: Bu adýmda izleyebileceðimiz 3 metot var. Bunlardan ilki en yaygýn uygulama olan belirli bir tasarýmý örnek alýp benzerini yaratmaya çalýþmak. Bunu hemen kötü anlamda kopya çekmek olarak ele almamak gerekir. Bu iþi daha önce defalarca yapýp tecrübe kazanmýþ arkadaþlar dýþýnda pek çok hobici gerek bitki türleri ve gerek peyzaj açýsýndan yeterli birikime sahip olmadýðýndan bu yöntem daha akla yatabilir. Bu þekilde hobici de tecrübe kazanýp kendi düzenlemeleriyle beraber kendi tarzýný yaratabilecektir. Ýkincisi kendi dizaynýnýzý yaratmak. Doðaçlama olarak ta yapabileceðiniz yada bir kaðýt üzerine deneme çizimleri ile bir þekil ortaya çýkarabileceðiniz bu yöntemde esas bitkileri ve temel peyzaj unsurlarýný çok iyi tanýmaktýr. Iwagumi, Zen, Dutch, karma gibi pek çok yöntemi altýn oran, karelere bölme gibi tekniklerle þekillendirip kendi manzaranýzý belirleyebilirsiniz. Bu tarzlarýn her biri ile ilgili olarak net üzerinden pek çok resme ve kaynaða ulaþmanýz mümkündür. Son yol ise hoþunuza giden türleri akvaryumunuza yerleþtirip gerisini zamana býrakmak. Bu yöntem de pek çok hobici tarafýndan uygulanan bir yöntem olsa da bunlar genellikle görsellikten uzak, ancak kiþinin kendini geliþtirmesi ve sisteme adapte olabilmesi açýsýndan büyük önem taþýr.
•   Kullanýlacak bitki türleri tercihi: Ýþte 2. adýmýn en önemli maddesi de bence bu. Aydýnlatma, filtrasyon, zemin seçimi, gübre kullanýmý gibi pek çok takip eden adým üzerinde de belirleyici etkisi olacaktýr burada yapýlacak tercihin. Baþka bir akvaryumu örnek alarak kuruluma geçecek arkadaþlar için bitki seçimi belki sorun olmayacaktýr ancak hem bu yöntem hem de diðer iki yöntemi tercih edecek arkadaþlarýn kullanýlacak bitki türlerini tercihinin ardýndan bu bitkilerle ilgili her türlü bilgiye de sahip olmalarý büyük önem taþýmaktadýr. Bu bilgi sadece bitkilerin saðlýklý bir þekilde büyütülebilmesi için deðil ayný zamanda akvaryumdaki konumlarýnýn belirlenmesi açýsýndan da büyük önem taþýr. Örneðin aldýðýnýzda küçük ve þirin gözüken bir Echinodorus türünü çok beðenerek akvaryumun en önüne dikebilirsiniz. Ancak 1-2 ay sonra bir deve dönüþtüðünde ne yapacaðýnýzý bilemeyebilirsiniz. Akvaryumda bitkilerin yerlerini sýk deðiþtirmek de bitki saðlýðý ve akvaryumun dengesi açýsýndan çok büyük bir sorun olacaktýr. Yan yana diktiðiniz iki bitkiden birinin fazla büyüyerek diðerinin alanýný da istila etmeye baþlamasý yada onu gölgede býrakmasý/boðmasý da hep bu aþamalarda yapýlan hatalardan kaynaklanmaktadýr. Bir bitkiyi sadece beðendiðiniz için akvaryuma koymak istemeniz yanlýþ bir davranýþ olacaktýr. Pek çok türü barýndýrmak yerine akvaryumunuzda saðladýðýnýz þartlara uyum gösterebilecek, bir arada geliþebilecek türleri seçmeniz en doðrusu olacaktýr. Bitkinin pek çoðunuza zor gelen orijinal isimlerini bilmek burada bir avantaj saðlayacaktýr. Bitki adýný yazarak netten yapacaðýnýz görsel aramalarda ayný bitkinin farklý ortamlarda pek çok resmini görebilir, ne þekilde kullanabileceðinize karar verebilirsiniz. Sadece bu bitki tercihi tek baþýna bir kitap olabilecek kadar geniþ bir konu olmasýna raðmen burada ana hatlarýný ortaya koymaya çalýþtýk. Ortaya çýkan tek sonuç ise kullanacaðýnýz bitkiler her ne olursa olsun hakkýnda edinebildiðiniz her türlü bilgiye (geliþim ihtiyaçlarý, geliþim paterni, akvaryuma konulabilecekleri konumlar, çoðaltma/budama þekli gibi) ulaþmaya çalýþýn.
•   Balýk tercihi: Akvaryumda barýndýracaðýnýz balýklar da genellikle bitki türlerinin seçiminde önemli rol oynarlar. Pek çok balýk türü bitkileri týrtýklamayý severler. Ana besin grubu sadece bitki olan balýklar da vardýr. Ayrýca ebatlarýndan dolayý bitkilere zarar verebilecek balýklar da olduðunu unutmamak gerekir.
•   Akvaryuma ayrýlacak vakit: Düþünülmesi gereken bir baþka konu da bu. Ýçinde yüzlerce stem bitkinin yer aldýðý bir akvaryumda haftalýk bakým süreniz birkaç saat sürebilecekken, crypto, echinodorus gibi türlerin olduðu bir akvaryum sadece birkaç dakika sürebilir.
•   Acelecilik: Bu aþamada en sýk yapýlan hatalardan biri bir þeye karar verir vermez hemen harekete geçmektir. Bitkileri diktim güzel görünsün hemen gibi bir yaklaþým pek doðru olmaz. Dikilen bitkilerin kendilerini düzeltip yapraklarýný açmalarý 2-3 gün sürebilir sadece. Oluþturduðunuz kurulumun ardýndan hedeflediðiniz görüme ulaþmak düzenli bakým kurallarýnýn hepsini uyguladýðýnýz halde 2-3 ay gibi bir zaman alabilir. Bitki akvaryumu bir sabýr iþidir.

Genel hatlarýyla süren tartýþmalarýn ardýndan toparlayacaklarým bu þekilde. Bu konuyla ilgili yeni fikirlerinizi burada paylaþmaya devam edebilirsiniz. Gerek görüldüðünde ana konu üzerinde de buradaki tartýþmanýn devam etmesi durumunda güncellemeler yapýlabilir. Ýkinci adým üzerindeki tartýþmalarýmýzýn ardýndan þimdi yeni konumuza geçebiliriz. Ancak artýk biraz daha katýlýmcý olmanýzý bekliyorum (Deniz Haným’a katkýlarýndan dolayý özellikle teþekkür ediyorum).