Merhaba herkeze AÞAÐIDA KÝ BÝLGÝLERÝN BAZI YAZILAR REEF KEEPÝNG DEN ALINMIÞTIR!!
Bu yazý dizisinin amacý, temel düzeyde mercan akvaryumlarýnýn kimyasal dengesini korumaya yönelik gerekli bilgileri vermektir. Yeni baþlayanlar için hangi parametrelerin üzerinde durulup hangilerinin durulmamasý gerektiðini bu makalede bulacaksýnýz. Yeni baþlayan yaþadýðý sorunlarýn büyük bir bölümü genelde su kimyasýyla doðrudan alakalýdýr. Bu sorunlarýn bazýlarý, düþünülenin aksine bu kadar basit deðildir. Bu yüzden bu sorularýn yanýtlarýný bulmak hobiciler için baþarýnýn anahtarý olabilir.
Yeni baþlayanlar için bu bölümde akvaryuma hangi katkýlarýn eklenmesi, hangilerinin eklenmemesi üzerinde duracaðýz. Bunu da sizlere çok fazla bilimsel açýklamalara girmeden anlayabileceðiniz bir dilde yapmaya çalýþacaðýz.
Katký Önerileri
Maðaza çalýþanlarý ve üreticiler tarafýndan önerilen ürünlerin aslýnda bir çoðunun gereksiz yada hiçbir iþe yaramadýðýný biliyor muydunuz? Ancak bazý katkýlar(Kalsiyum ve alkalinity gibi) resif akvaryumlarý için hayati önem taþýr. Bu gün pek çok kimse hangi katkýnýn gerekli hangisinin gereksiz olduðu yönünde hala hem fikir deðil. Bu noktada oturup düþünmek gerekir. Üreticilerin her ürünü gerçek olamayacak kadar övüyorlar. Bu iddialara hemen inanmak yerine þüpheci olmakta fayda var.
Son 11 yýldýr resif akvaryumunda edindiðim tecrübelerimi ve gözlemlerimi sizinle paylaþayým. Sizin için bir liste hazýrladým. Bu listeyi hazýrlarken, ayda %15-30 veya günlük %0.5-1 lik su deðiþimi yapýldýðýný varsayarak hazýrladým. Ayrýca akvaryumdaki balýklarýnda düzenli olarak beslendiðini de varsaydým. Bu konular hakkýnda ileriki bölümlerde gerekli açýklamalara yer vereceðim.
Neredeyse bütün resif akvaryumu için gerekli katkýlar
* Kalsiyum
* Alkalinite
Faydalý katkýlar
* Magnezyum (tanka eklenen ekstra kalsiyumun korunmasý için gereklidir)
* Demir (makro Algler için)
* Silikat (süngerler, salyangoz, vb. akvaryumlarý için)
Muhtemelen faydalý olabilecek katkýlar
* Bazý amino asitler (örneðin, aspartik asit)
* Yað asit takviyesi
Genel olarak gereksiz yada istenmeyen katkýlar
* Ýyot
* Stronsiyum
* Borat
* Eser element karýþýmlarý
Yukarýdaki katkýlar genel olarak etkinliðini kanýtlamamýþ ürünlerdir. Ancak benim bile renklendirici iddiasýnda bulunan katkýlarý eklediðim zamanlar oldu.
Kalsiyum ve Alkalinite
Özellikle sert mercanlarýn iskeletini oluþturan en önemli katkýlardýr. Bu yüzden hemen hemen bütün resif akvaryumlarý için kalsiyum ve alkalinite katkýlarý eklenmesi gerekir. Alkalinite kavramý, pek çok kiþinin kafasýný karýþtýrýr. Alkalinite deyince ilk akla gelen ilk baþta bikarbonat(HCO3) iyonudur. Ancak bikarbonatý mercanlar doðrudan kullanamazlar. Mercanlar bünyelerine sadece kalsiyum karbonatý katabilirler. Bu yüzden kalsiyum ve alkalinite dengesi resif akvaryumlarýnda hayati öneme sahiptir.
Hedeflenecek Kalsiyum Seviyesi
Ca seviyesi eðer 360 ppm in altýna gerilerse mercanlarýnýzda bodurlaþma gözlemleyebilirsiniz. En verimli büyümeyi saðlayabilmek için kalsiyum seviyenizi 420 ppm civarýnda tutmaya çalýþýn. Ancak ne kadar yüksek kalsiyum o kadar çok büyüme yaratýr diye bir þey söz konusu deðildir.
Hedeflenecek Alkalinite Seviyesi
Mercanlar kalsiyum ile birlikte karbonatý da bünyelerine katarlar. Ancak bunu ayrý ayrý yapmazlar. Genellikle mercanlarýn karbonatý tek baþýna bünyelerine kattýklarýna inanýlýr. Fakat bu doðru deðildir. Mercanlarýn iskeletine sadece kalsiyum karbonat katýlýr.
Akvaryumlarýmýzda maalesef kalsiyum karbonat seviyemizi ölçemiyoruz. Sadece bikarbonat seviyesini ölçebiliyoruz. Kýsaca akvaryumumuza eklediðimiz karbonatý anýnda mercanlarýmýz tüketemiyor. Kalsiyum ve karbonatýn bir araya gelmesi için belirli bir süre geçtikten sonra tüketilebilir duruma geliyor.
Karbonat katkýlarýnýn fazla girilmesi de zararlýdýr. Fazla karbonat, Ca seviyesini hýzla aþaðýya çekecektir. Ben kendi akvaryumumda alkalinite seviyemi deniz suyundan daha yüksek seviyelerde tutmaya çalýþýyorum. Ýstenilen en hýzlý büyümeyi yakalamak için alkalinite seviyesini 7-11 dKH aralýðýnda tutmak yeterlidir. 7-11dKH seviyesinde tutulan alkalinite tankýnýzda uygun Ca seviyesinde 125-200ppm kalsiyum karbonat(CaCO3) oluþmasýný saðlar.
Kalsiyum ve Karbonat Eklemek Ýçin Hangi Yöntemi Kullanmalýyým?
Kalsiyum ve karbonat eklemek için en iyi yol mercanlarýnýzýn ne kadar tüketim yaptýðýný bulmanýzdýr. Piyasada artýk hepsi bir arada katkýlar çýkmaya baþladý üreticiler bu katkýlarý öne çýkarmaya çalýþýyor. Ancak ben sadece eksilen parametreleri tek tek eklemeyi tercih ederim. Doðrusu da bu deðil mi zaten?
Dikkat edilmesi gerekenler
• Test kitleri her zaman doðru sonuç vermeyebilir
• Su parametrelerini hýzla yükseltip düþürmeyin
• Aþýrý dozlamadan kaçýnýn
Son 10 yýlda kalsiyum ve alkalinity sorunlarý ile alakalý çok sayýda konu açýlýyor. Genellikle parametreleri tek baþýna birbirinden baðýmsýz düþünülüyor. Özellikle alkalinity ve kalsiyum birlikte gözlenmesi gereken parametrelerdir.
Ne kadar Eklenmelidir?
Tüm kalsiyum ve alkalinite yöntemlerinde dozlama iþlemi deneme yanýlma yöntemiyle bulunur. Öncelikle hedeflenen deðerlere getirilir parametreler. Örneðin 11 dKH ý hedeflediyseniz günlük tüketilen miktarý bulup, sabit tutulacak þekilde dozlama yapýlmalýdýr. Ýlk 2-3 gün boyunca sürekli olarak Ca ve KH ýnýzý kontrol edin. Dozlamaya ilk KH ile baþlayýn istenilen deðere geldiðinde dozlamayý kesin. Daha sonra Ca seviyenizi kontrol edin. Her iki deðerde istenilen deðere geldiðinde günlük eksilen miktarý ekleyin.
Magnezyum Katkýsý
Magnezyum resif akvaryumlarýnda önemli bir iyondur. Eðer önlem alýnmazsa zamanla azalma eðilimine girebilir. Bu durumda tekrardan eksilen miktarý eklemek gerekir.
Resif akvaryumlarýnda magnezyumun birincil önemi kalsiyum ve alkalinite ile etkileþimidir. Deniz suyu ve akvaryumlarýmýzda kalsiyum karbonat doygun halde bulunur. Fazla olan Ca ve Kh ýn dengesini ise magnezyum korur. Bunu da ortaya çýkan kalsiyum karbonatý kendine baðlayarak yapar. Yani daha fazla kalsiyum karbonat çökelmesini engeller.
Akvaryumunuzda magnezyum seviyenizi 1285 ppm civarýnda tutmanýz yeterlidir. Kýsaca magnezyum seviyesini 1200-1400 ppm arasýnda tutmak gerekir. Eðer kalsiyum seviyeniz bir türlü yükselmiyorsa bunun sebebi magnezyumunuzun düþük olmasýdýr. Önce magnezyumunuzu önerilen deðerlere çekip daha sonra kalsiyumunuzu kontrol etmelisiniz. Magnezyum seviyenizi arttýrýrken günlük en fazla 10 ppm arttýrmanýzý tavsiye ederim.
Demir
Okyanuslarda fitoplanktonlarýn büyümesini saðlayan en önemli elementtir. Akvaryumlarda ise demir ihtiyacý çok düþük seviyelerdedir. Bu yüzden dozlamasý zor ve risklidir. Hatta çoðu akvaryumda gereksizdir. Eðer makro alg yetiþtiriyorsanýz tanka ekstradan demir ekleyebilirsiniz.
Demiri normal þartlar altýnda akvaryumda ölçmek kolay deðildir. Bunun yanýnda deniz suyunda demirin birçok farklý formu tespit edilmiþtir. Dolayýsýyla, Tanka eklemeden önce hangi konsantrasyonun kullanýlacaðýna karar verilmelidir.
Benim deneyimlerime göre fazla demirin canlýlar üzerinde her hangi bir olumsuz etkisi yok. Yine de siz ticari ürünlerin üzerinde yazan kullaným talimatlarýna uymaya özen gösterin.
Bir diðer dikkat edilmesi gereken konuda tatlý su için satýlan demir elementleri düþük ph lý suda daha fazla çözünecektir.
Sonuç olarak demir birçok mikro organizma için büyük önem taþýr. Ancak fazla girilen demir, patojen bakterileri ve diatom alglerin hýzla çoðalmasýna sebep olabilir.
Silikat
Deniz suyunda silisik asit ve silikat olmak üzere iki farklý formda bulunur. Ýkisi de süngerler ve bazý kabuklu omurgasýzlar için önem taþýr. Bunun dýþýnda diatomun da en önemli sebeplerinden biridir. Eðer tankýnýz diatomlar tarafýndan istila edildiyse, RO cihazý edinerek yaptýðýnýz su deðiþiklikleriyle bu sorundan kurtulabilirsiniz.
Eðer hiç diatom sorununuz yok ise tankýnýza silikat dozlamayý düþünebilirsiniz. Tankýnýzdaki süngerler, yumuþakçalar ve kabuklular için yeterli silikat olmayabilir. Katký olarak kimya depolarýndan temin edebileceðiniz sodyum silikat çözeltisini tavsiye ederim.
Tecrübelerime dayanarak, 1–2 haftada 1 ppm SiO2 eklemek yeterlidir. Bu dozu bir anda deðil de 1/10 oranýnda baþlayarak tankýnýza eklemenizi öneririm. Eðer diatom artarsa dozu daha aþaðýya çekebilirsiniz. Yalnýz dikkat edilecek bir husus daha var. Benim tankýmda çok sayýda sünger gibi silikat tüketen canlýlar olduðundan diatom oluþumu gerçekleþmiyor. Eðer sizin tankýnýzda silikat tüketen canlý sayýnýz az ise diatom ortaya çýkabilir.
Amino Asitler
Moleküler düzeyde kalsiyum karbonat ile birlikte bazý organik materyallerde çöker. Fazla girilen amino asitler tankta kirliliðe yol açarak negatif etki yaratabilir. Özellikle Aspartik asit gibi amino asitler zararlýdýr.
Kendim her hangi bir amino asit katkýsý kullanmýyorum ama kullanan hobiciler de var. Ve genellikle olumlu etkilerinden memnunlar. Ancak amino asit seçimi önemlidir. Gýda firmalarýnýn ürettiði amino asitler fosfat içerdiði için kullanýlmamalýdýr.
Benim önerdiðim bir doz yok ancak. 100 litrelik bir akvaryum için haftada 0.5gr eklenmesi tavsiye ediliyor. Dozlamadan sonra olumlu veya olumsuz etkiler gözlemlenmelidir. Yüksek miktarda amino asit katkýsý bakteri popülasyonunun hýzla artmasýna sebebiyet verebilir.
Yað Asitleri
Yað asitleri deniz organizmalarý tarafýndan kullanýlýr. Çünkü denizlerdeki organizmalarýn doymamýþ olan bu yað asitlerini evrimleþerek kullanabilir hale geldiðine inanýlýyor. Bu hipotez yüzünden bir çok insan tanklarýna yað asidi ekliyorlar. Eðer fazla eklenirse protein skimlerýn toplamasýnda problem yaþamanýz muhtemel. Ben ekstradan dozlamanýn gerekli olduðunu düþünmüyorum. Zaten yemleme ile birlikte bu yað asitleri suya katýlmýþ oluyor.
Ýyot
Birçok akvarist iodine katkýsýnýn yararlý olduðunu düþünür. Genellikle yumuþak mercanlar ve mantarlar için önemli bir katký olduðu düþünülür. Ancak bunun ile ilgili her hangi bir kanýt yok. Çok sayýda iyot katkýsý eklenmeyen baþarýlý tanklar mevcut.
Ben iodine eklenmesini tavsiye etmiyorum zaten kendimde kullanmýyorum. Ýyottun dozlamasýda sanýlandan çok daha karmaþýktýr. Ýyottun pek çok formu vardýr. Akvaryumlar da kullanýlan bir tane iyot çeþidi vardýr. Çünkü test kitleri ile ölçülebilir bu.
Ýlk akvaryumumu kurduðumda akvaryumumdaki iodine i 0.02 - 0.04 ppm arasýnda tutmak için çabalýyordum. Canlýlarýmda her hangi bir deðiþiklik gözlemlemeyince bir daha kullanmadým ve 7 yýldýr da kullanmýyorum. Eðer düzenli olarak iodine ekliyorsanýz 1-2 haftalýðýna dozlamayý kesin ve canlýlarýnýzý gözlemleyin.
Eðer tankýnýza iyot eklemek istiyorsanýz sadece iodine adý altýnda satýlan ürünleri tercih etmelisiniz. Normal iyot hem toksitdir hem de test kitleri tarafýndan ölçülemez.
Strontium
Strontium elementi kalsiyum, karbonat ve magnezyum ile birlikte çökelerek mercanlarýn bünyesine katýlýr. Bu yüzden mercanlarýn iskelet geliþimi için yararlý olabilir. Ancak bunun ile ilgili her hangi bir bulgu henüz mevcut deðil.
Birkaç yýl önce akvaryumumda stronium katkýsý kullanýyordum. Ölçüm yaptýðýmda 15 ppm olduðunu gördüm (doðada 8ppm). Daha sonra instant ocean ile hazýrladýðým tuzun deðerine baktým oda 15pp çýktý. Uzun gözlemlerim sonucunda tanktaki stronium seviyesi hiç deðiþmedi. Dolayýsýyla akvaryumunuza ekstradan eklemenizi tavsiye etmiyorum.
Sonuç olarak stronium u tankýnýza ekstradan girmenize gerek yok yapacaðýnýz su deðiþiklikleriyle zaten gerekli olan miktar tankýnýza girecektir.
Boron
Deniz akvaryumu için hazýrlanmýþ çoðu katkýda boron bulunur. Özellikle ph seviyesini sabitlemek için kullanýlan katkýlar boron içerir. Bu yüzden ölçülmesini ve ekstradan eklenmesini gereksiz buluyorum. Eðer sürekli olarak buffer kullanýyorsanýz her eklemede boron seviyesi artarak toksit deðerlere çýkacaktýr. Bu yüzden baking soda sý eklemek daha doðru olur ph ý yükseltmek için.
Ýz Elementleri
Ýz elementi konusu deniz akvaryumunun en kafa karýþtýrýcý konularýndan biridir beklide. Çünkü iz elementleri tankta çok küçük seviyelerde bulunduðundan ölçmek çok zordur. Ýz elementleri tanktaki organikleri baðlama özelliði nede sahiptir. Örneðin; bakýr akvaryumdaki organikleri baðlar ve toksit özellik gösterir. Buda mercanlarýn büyümesini engeller.
Çoðu iz elementi katkýsý doðadakinden daha yüksek miktarlarda aðýr metaller içerir. Bu yüzden toksit maddeler içerebilir. Ancak birçok iz elementi de gereklidir. Bu yüzden bu yararlý iyonlarýn takviyesi düzenli olarak yapýlmalýdýr. Ancak katkýlarýn içerisindekilerin iz elementi olup olmadýðý ile ilgili önemli kullaným farklýlýklarý vardýr. Örneðin en çok satan ürünlerin baþýnda gelen Kent in karýþýmýnýn içinde aluminum, boron, bromine, calcium, chromium, cobalt, copper, iodine, iron, lithium, magnesium, manganese, molybdenum, nickel, potassium, selenium, sulfur, strontium, tin, vanadium, zinc ve EDTA bulunduðunu söyleniyor. Peki bunlarýn hepsi doðada bulunuyor mu? Çoðu hayýr. Örneðin magnezyum doðada en fazla bulunan 3. Ýyondur. Sülfür ise 4. Dur. Kullanýlan katkýlarýn içerisindeki iyonlarýn çoðu gereksizdir. Yada çok fazla eklemeye gerek yoktur. 150 litrelik bir tanka haftada 1 çay kaþýðý bile eklemek yeterli olabilir. Burda dikkat edilmesi gereken önemli iyonlar ile daha az önemli iyonlarýn oranýdýr. Tankýnýzdaki bir iyon biterken diðerleri kalabilir. Bu yüzden en çok kullanýlan iyonlarýn ayrý ayrý eklenmesini daha doðru buluyorum.
iodine, lithium ve manganese gibi gereksiz olan iyonlarýn eklenmesini tavsiye etmiyorum ancak iz elementi katkýlarýnýn içerisinde bu iyonlarda bulunur. Siz tankýnýza iodine eklemediðinizi düþünseniz de aslýnda tankýnýza dolaylý yoldan bu elementler girer. Saygýn tuz analizcilerinden olan Atkinson ve Bingman e göre; tuzlardaki lityum seviyesi doðadakinden çok daha yüksek olduðunu belirti. Lityumun mikro organizmalar için yararlý olduðu biliniyor ancak fazlasýnýn gereksiz olduðu ortada. Kentin ürünlerinde alüminyum, krom, kobalt, bakýr, demir, molibden, nikel, selenyum, kalay, vanadyum ve çinko gibi iyonlar bulunmasýna raðmen, ürünlerinde aðýr metallerin bulunmadýðýný iddia etmektedir. Bunlardan bazýlarý bilinen toksik aðýr metallerdir(nikel ve kalay gibi). Bu yüzden üreticiler bu aðýr metalleri yüksek miktarlarda karýþýmlarýna eklemezler.
Kýsacasý, bu biraz satranç oyununa benziyor tüm taþlar ayný anda hareket ediyor ve kontrolünüzde deðil hiçbir þey. Üreticiler ne kadarýný uygun görürse onu eklemiþ oluyorsunuz tankýnýza. Tankýnýzdaki iyon dengesini kontrol etmek için iyi bir yol sayýlmaz. Sözün özü; eðer iz elementi eklemenin bir yararýný görüyorsanýz eklemeye devam edin ancak ben elementlerin tek tek eklenmesi taraftarýyým.
Sonuç
Resif akvaryumlarýnda bazý katkýlarý eklemek tartýþmasýz yarar saðlayacaktýr. Bazýlarý ise para kaybýndan ve zarardan baþka bir þey deðildir. En önemli katkýlar kuþkusuz kalsiyum ve alkalinity katkýlarýdýr. Bu katkýlar tüm resif akvaryumlarýnda kullanýlmasý gerekir. Alkalinity katkýsý olarak ph yükselticiler yerine kabartma tozu kullanmanýzý tavsiye ederim. Magnezyum katkýsý da Ca ve Kh çökelmesini kontrol altýnda tutmasý için önemlidir. Bunlarýn dýþýnda eðer tankýnýzda sünger ve macro alg gibi canlýlar besliyorsanýz silikat ve demir eklemeyi düþünebilirsiniz. Yeni baþlayanlar için iyot, stronsiyum ve boron katkýlarýnýn eklenmesini önermiyorum.
Sonuç olarak ne olursa olsun akvaryumunuza neyi ne kadar ekleyeceðinize kendiniz karar vermelisiniz. Daha sonra tüm katkýlarýnýzý bir rutine baðlayarak eklemelisiniz.